Trong bài viết này VINATESCO sẽ giải đáp chi tiết nhất cho bạn về hiện tượng ngắn mạch cùng các nguyên nhân và cách khắc phục hiện tượng này. Theo dõi chi tiết trong bài viết nhé.

Ngắn mạch là gì?

Ngắn mạch là hiện tượng mạch điện bị chập, làm tổng mạch nhỏ đi, dòng điện tăng cao và điện áp giảm. Ngắn mạch đặc biệt nguy hiểm trong hệ thống máy bơm bởi sẽ gay thiệt hại rất lớn bởi hệ thống bơm có thể bị cháy hoàn toàn.  Một số các hậu quả nghiêm trọng như:

• Cháy nổ do nhiệt lớn sinh ra ở vùng ngắn mạch
• Hỏng thiết bị điện do lực cơ khí giữa các phần tử của thiết bị điện\
• Sụt áp lưới điện, làm động cơ ngừng quay hoặc hoạt động không ổn định\
• Mất ổn định hệ thống điện do mất cân bằng công suất và đồng bộ giữa các máy phát điện
• Gián đoạn cung cấp điện do phải cắt các phần tử của mạng lưới điện để loại trừ điểm ngắn mạch

Ngắn mạch cần được xử lý và giải phóng điện nhanh chóng, tránh hỏng hệ thống điện và gây thiệt hại về kinh tế và mạng sống.

Các hiện tượng ngắn mạch thường gặp

Có nhiều loại ngắn mạch khác nhau, trong đó ngắn mạch 3 pha là nguy hiểm nhất. Dưới đây là một số định nghĩa cơ bản về các loại ngắn mạch:

• Ngắn mạch 3 pha: Ba pha đều chập với nhau, không có pha nào chạm đất hoặc dây trung tính.
• Ngắn mạch 2 pha: Hai pha chập với nhau, không có pha nào chạm đất hoặc dây trung tính.
• Ngắn mạch 2 pha chạm đất: Hai pha chập với nhau, đồng thời có một pha hoặc cả hai pha chạm đất hoặc dây trung tính.
• Ngắn mạch 1 pha chạm đất: Một pha chập với đất hoặc dây trung tính, hai pha còn lại không chập với nhau.

Các nguyên nhân gây nên hiện tượng ngắn mạch

Có nhiều nguyên nhân gây nên hiện tượng ngắn mạch, chúng có thể được phân loại thành hai nhóm chính: nguyên nhân bên trong và nguyên nhân bên ngoài. Nguyên nhân bên trong là do các yếu tố liên quan đến thiết kế, chất lượng, vận hành và bảo trì của hệ thống điện.

Một số ví dụ về nguyên nhân bên trong là:

• Lỗi cách điện do quá trình lão hóa, ăn mòn, nhiệt độ cao, độ ẩm cao, côn trùng xâm nhập, v.v.
• Lỗi đấu nối do sử dụng các vật liệu không phù hợp, không chắc chắn, không đảm bảo tiếp xúc tốt, v.v.
• Lỗi vận hành do sai sót của người điều khiển, không tuân thủ các quy định an toàn, không kiểm tra định kỳ, v.v.

Nguyên nhân bên ngoài là do các yếu tố không thuộc quyền kiểm soát của hệ thống điện. Một số ví dụ về nguyên nhân bên ngoài là:

• Sét đánh do hiện tượng thời tiết bất thường, gây ra các xung điện áp cao, làm phá hủy cách điện của hệ thống điện.
• Chập chờn do các vật thể lạ như chim, cây cối, bóng bay, v.v. chạm vào các dây dẫn, gây ra các ngắn mạch tạm thời hoặc lâu dài.
• Va chạm do các tai nạn như xe cộ, máy bay, động đất, v.v. gây ra các tổn thương cho các thiết bị điện, làm gián đoạn mạch điện.

Cách phòng tránh và khắc phục hiện tượng ngắn mạch

Cách phòng tránh

Để phòng tránh hiện tượng ngắn mạch, bạn có thể thực hiện theo các biện pháp sau:

• Lắp đặt các thiết bị bảo vệ mạch điện như cầu chì, aptomat, cầu dao tự động, rơ le nhiệt, rơ le quá dòng, rơ le chống ngắn mạch. Những thiết bị này có chức năng ngắt mạch khi dòng điện vượt quá giới hạn cho phép, giảm thiểu nguy cơ ngắn mạch. (Đây là biện pháp tốt và hiệu quả nhất)
• Sử dụng các loại dây dẫn điện có tiết diện phù hợp với dòng điện sử dụng, có cách điện tốt, không bị rò rỉ, đứt gãy, chập cháy. Kiểm tra thường xuyên tình trạng của dây dẫn điện và thay thế khi cần thiết.
• Thiết kế mỗi thiết bị điện có công tắc riêng để tránh gây hiện tượng chập điện hàng loạt. Ngắt điện hoặc rút phích cắm khi không sử dụng thiết bị điện. Tránh để các thiết bị điện hoạt động quá tải, quá nhiệt, quá áp.
• Tuân thủ các quy định về an toàn điện, không sửa chữa, lắp đặt, tháo dỡ thiết bị điện khi chưa ngắt nguồn. Không sử dụng các thiết bị điện không rõ nguồn gốc, chất lượng. Không để các thiết bị điện tiếp xúc với nước, ẩm ướt, chất dễ cháy.
• Nếu có hiện tượng ngắn mạch xảy ra, cần nhanh chóng ngắt nguồn, dò tìm nguyên nhân, thay thế hoặc sửa chữa các thiết bị bị hỏng. Nếu không chắc chắn về kỹ năng sửa chữa điện, cần nhờ đến sự trợ giúp của các chuyên gia hoặc thợ điện có kinh nghiệm.

Cách khắc phục

Để khắc phục hiện tượng ngắn mạch, bạn có thể thực hiện theo các bước sau:

• Bước 1: Dò tìm vị trí cầu dao bị cúp. Cầu dao là thiết bị ngắt mạch khi dòng điện tăng đột ngột, bảo vệ hệ thống điện khỏi ngắn mạch. Bạn cần kiểm tra xem cầu dao nào bị cúp và tìm ra nguyên nhân gây ra sự cố.
• Bước 2: Tìm kiếm vị trí hở mạch. Hở mạch là tình trạng dây điện bị đứt, rò rỉ, chập với nhau hoặc chạm đất. Bạn cần dùng các thiết bị đo như đồng hồ vạn năng, đồng hồ đo điện trở để xác định vị trí hở mạch. Bạn cũng có thể dùng mắt thường để quan sát các dấu hiệu như dây điện bị cháy, bong tróc, nứt nẻ, cong vênh, mối nối bị lỏng, thiếu cách điện.
• Bước 3: Thay thế dây điện/dây thiết bị/thiết bị hỏng. Sau khi tìm ra vị trí hở mạch, bạn cần thay thế dây điện hoặc dây thiết bị bị hỏng bằng dây mới có cùng đặc tính kỹ thuật. Nếu thiết bị điện bị hỏng do ngắn mạch, bạn cần thay thế bằng thiết bị mới hoặc sửa chữa nếu có thể.
• Bước 4: Kiểm tra tổng quát. Sau khi thay thế hoặc sửa chữa, bạn cần kiểm tra lại hệ thống điện để đảm bảo không còn hở mạch, ngắn mạch. Bạn cần đảm bảo các dây điện được đấu nối đúng kỹ thuật, cách điện tốt, không bị quá tải. Bạn cũng cần kiểm tra lại cầu dao, aptomat, công tắc, ổ cắm để đảm bảo hoạt động an toàn.

Trên đây là bài viết VINATESCO giải thích chi tiết về hiện tượng ngắn mạch, hy vọng qua bài viết trên đã phần nào giúp các bạn hiểu sơ lượ về hiện tượng này và cách phòng tránh hiệu quả. Trân trọng